Fernando van der Vlist, PhD, is mediawetenschapper, grafisch ontwerper en docent, gespecialiseerd in digitale media en technologie, met een focus op internet- en platformstudies. Hij is momenteel universitair docent en onderzoeker (Assistant Professor) Critical Data & AI aan de afdeling Mediastudies van de Universiteit van Amsterdam (UvA), waar hij tevens opleidingscoördinator is van de master Cultural Data & AI. Zijn onderzoek richt zich op de kritische studie van digitale platforms en apps, hun ecosystemen, data en kunstmatige intelligentie (AI) in cultuur en samenleving.

🔍📦  Hij is hoofdaanvrager/onderzoeker (PI) van het door NWO gefinancierde Veni-onderzoeksproject „AI Power: A Critical Platform Analysis” (2025–2029) en medeoprichter van het internationale onderzoeksinitiatief App Studies Initiative (ASI). 👥 Daarnaast is hij verbonden aan het Digital Methods Initiative (DMI) van de UvA, het Public Data Lab en de Amsterdam School for Cultural Analysis (ASCA) van het Amsterdam Institute for Humanities Research (AIHR, UvA).

🔍 Platforms, AI en digitale samenleving—Zijn onderzoek beweegt zich op het snijvlak van kritische platformstudies, appstudies en datastudies, met bijdragen gepubliceerd in toonaangevende (inter)disciplinaire en vakspecifieke tijdschriften, waaronder Big Data & Society, New Media & Society, Social Media + Society, Internet Policy Review, AI & Society, Convergence, Internet Histories en Computational Culture. Naast publicaties in toonaangevende (inter)disciplinaire en vakspecifieke tijdschriften is hij auteur van The Platform as Ecosystem (2022) en mederedacteur van Governing the Digital Society (AUP, 2025). Zijn onderzoek werd ondersteund door onder meer de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), de Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG) en het Britse Economic and Social Research Council (ESRC).

🕓 Voorafgaand aan zijn huidige functie werkte Fernando als postdoctoraal onderzoeker binnen het interdisciplinaire focusgebied „Governing the Digital Society” (GDS) aan de Universiteit Utrecht (UU), en bij het door de DFG gefinancierde Collaborative Research Center 1187 „Media of Cooperation” aan de Universität Siegen. Hij doceerde eerder in mediastudies, cultuurwetenschappen en digitale methoden aan de UvA, UU en de (deels-onafhankelijke) Utrecht Data School (UDS).

🎓 In 2022 promoveerde hij aan de Universiteit Utrecht op het proefschrift The Platform as Ecosystem: Configurations and Dynamics of Governance and Power, onder gezamenlijke begeleiding van prof. dr. José van Dijck (UU) en prof. dr. Carolin Gerlitz (Universität Siegen). De studie biedt empirische, theoretische en innovatieve methodologische inzichten in de governance-structuren en machtsverhoudingen van digitale platform-ecosystemen. Naast zijn academisch werk heeft Fernando professionele ervaring als grafisch (informatie)ontwerper, waarbij hij onderzoeks- en ontwerpexpertise combineert in zijn publicaties en onderwijspraktijk.

🔗 Voor meer informatie, zie fernandovandervlist.nl of volg Fernando op Google Scholar, 𝕏 (Twitter), Bluesky of LinkedIn.

Fernando is een zogeheten ‘early-career researcher’ met 10+ jaar ervaring in academisch onderzoek en publiceren (3+ jaar sinds zijn promotie). 🔍 Zijn onderzoek richt zich op de kritische studie van online platforms en apps, hun ecosystemen, data en kunstmatige intelligentie (AI) in cultuur en samenleving. Zijn werk bestrijkt het terrein van kritische internet- en platformstudies, appstudies, digitale methoden, softwarestudies en kritische data- en AI-studies. Hij heeft bijgedragen aan fundamentele conceptuele en methodologische kaders voor het analyseren van digitale infrastructuren, platformgovernance en machtsdynamieken binnen platformecosystemen—en levert daarmee een belangrijke bijdrage aan actuele debatten over platformisering, appificatie en dataficatie.

Zijn empirische werk richtte zich onder meer op de „industrialisering” en politieke economie van AI en cloudinfrastructuur (‘Big AI’), platformmacht in de mondiale data-economie, en structurele verschuivingen in digitale marketing en advertentietechnologie. Hij heeft de evolutie van „API-governance” en partnerstrategieën binnen de ontwikkeling van Facebook’s platform onderzocht, evenals bredere infrastructurele afhankelijkheden en dynamieken binnen platformecosystemen. Zijn onderzoek naar apps omvat vernieuwende empirische en methodologische studies o.a. naar de mondiale cultuur en politieke economie van zogenaamde „super-apps” (inclusief het proces van „super-appificatie”), app store-governance en contentmoderatie tijdens de COVID-19-pandemie (tevens de eerste mondiale landschapsstudie van COVID-apps), en de ontwikkeling van historische methoden voor het bestuderen van platform- en app-ecosystemen („platformhistoriografie”).

📚 Fernando is (mede-)auteur en redacteur van 45+ wetenschappelijke publicaties (1.300+ citaties; 17 h-index). Zijn werk verscheen in toonaangevende interdisciplinaire en vakspecifieke tijdschriften, waaronder Big Data & Society (interdisciplinaire sociale wetenschappen), New Media & Society (sociologie), en Social Media + Society (communicatiewetenschap), evenals in gespecialiseerde tijdschriften zoals Internet Policy Review (internetregulering), AI & Society (kunstmatige intelligentie), Convergence (mediastudies), Internet Histories en TMG – Journal for Media History (mediahistorisch onderzoek), Surveillance & Society (surveillancestudies) en Computational Culture (softwarestudies). Hij is auteur van The Platform as Ecosystem: Configurations and Dynamics of Governance and Power (2022) en mederedacteur van Governing the Digital Society: Platforms, Artificial Intelligence, and Public Values (AUP, 2025—met José van Dijck, Karin van Es en Anne Helmond), de ASI Sprint Report Series (sinds 2024—met Esther Weltevrede), en gast-mederedacteur van het themanummer „Apps and Infrastructures” (Computational Culture, 2019—met Carolin Gerlitz, Anne Helmond en David Nieborg). ✨ Zijn artikelen over ‘Big AI’ en ‘Facebook’s evolution’ behoren tot de meest geciteerde in Big Data & Society (afgelopen 3 jaar) en Internet Histories (aller tijden). Zijn eerste (solo-)artikel verscheen in Big Data & Society in februari 2016.

👥 Zijn co-auteurs en samenwerkingspartners zijn onder anderen Anne Helmond, Esther Weltevrede, David Nieborg, Carolin Gerlitz, Michael Dieter, Nathaniel Tkacz, Sam Hind, José van Dijck, Karin van Es en Thomas Poell. Hij is medeoprichter en -directeur van het App Studies Initiative (een internationaal onderzoekscollectief dat zich sinds 2016 richt op de kritische studie van apps en platforms, inclusief hun software- en data-infrastructuren, cultuur, geschiedenis, politieke economie en machtsdynamieken) en is sinds 2014 verbonden aan het Digital Methods Initiative van de UvA en sinds 2020 aan het Public Data Lab.

🗓 Hij was (mede-)organisator en deelnemer van 100+ wetenschappelijke conferenties, workshops en „datasprints”—onder meer als gastspreker of keynote-spreker. Voorbeelden hiervan zijn de jaarlijkse Digital Methods Summer en Winter Schools (DMI, UvA), en bijeenkomsten van de Association of Internet Researchers (AoIR) en de International Communication Association (ICA). Van 2016 tot 2018 was hij coördinator van de jaarlijkse Digital Methods Summer and Winter Schools aan de UvA, waar hij sinds 2014 bij de organisatie betrokken was.

💲 Zijn onderzoek werd gefinancierd door diverse nationale onderzoeksraden, waaronder de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), de Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG) en het Britse Economic and Social Research Council (ESRC), evenals andere organisaties. Hij ontving een Veni-subsidie (€320.000) van het NWO (Talentprogramma) voor zijn project „AI Power: A Critical Platform Analysis” (2025–2029), was mede-aanvrager op een CAIS Working Groups-subsidie van het Center for Advanced Internet Studies (€7.600; 2019–2020), en op (een subproject in) het DFG-gefinancierde Collaborative Research Centre 1187: „Media of Cooperation” (€439.800 van €9.380.900; 2020–2023), en droeg bij aan het ESRC-gefinancierde „COVID-19 App Store and Data Flow Ecologies Rapid” Response-project (£48.278; 2020–2021). 🏅 Daarnaast ontving hij prijzen en nominaties voor zijn ontwerpwerk.

🧩 Fernando (mede-)ontwikkelt open-access datasets, softwaretools en onderwijsmaterialen voor platform- en appstudies die breed worden ingezet in academisch en educatief verband. Verder levert hij ook bijdragen aan expertbijeenkomsten en beleidsconsultaties over online platforms en de digitale economie, onder andere voor de Europese Unie, de Autoriteit Consument & Markt (ACM), het Rathenau Instituut en de politieke partij D66. 📰 Zijn onderzoek werd onder de aandacht gebracht in wetenschappelijke en journalistieke media, waaronder de podcast Verrekijkers van het Rathenau Instituut en NRC. Zijn ontwerpwerk werd o.a. uitgelicht in De Grote Rotterdamse Kunstkalender (Trichis Publishing, 2014) en Nederlands designtijdschrift Items (Stichting Design Items, 2012).

🎓 In 2022 promoveerde hij aan de Universiteit Utrecht op het proefschrift The Platform as Ecosystem: Configurations and Dynamics of Governance and Power, onder gezamenlijke begeleiding van prof. dr. José van Dijck (UU) en prof. dr. Carolin Gerlitz (Universität Siegen). De studie biedt empirische, theoretische en innovatieve methodologische inzichten in de governance-structuren en machtsverhoudingen van digitale platform-ecosystemen.

📧 Fernando is beschikbaar als (co-)promotor voor begeleiding van promovendi wiens onderzoek aansluit bij zijn expertisegebieden. Momenteel is hij (co-)promotor van Nuoyi Wang (samen met prof. dr. Thomas Poell), wiens promotieonderzoek zich richt op de mondiale machtsverschuivingen binnen generatieve AI-ecosystemen.

AI-macht: Een kritische platformanalyse (2025–2029)

Gefinancierd door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO-Talentprogramma – Veni)

Samenvatting

🔍 Wie bepaalt de toekomst van AI?—Dit project onderzoekt hoe de machtspositie rond kunstmatige intelligentie (AI) zich wereldwijd consolideert—gedreven door de controle van Big Tech over infrastructuren, financiële systemen en productecosystemen. Terwijl het publieke debat zich vaak richt op generatieve AI-toepassingen zoals ChatGPT, brengt dit onderzoek de bredere ‘industrialisering’ en systeemintegratie van AI binnen diverse sectoren onder de aandacht.

Het project ontwikkelt een interdisciplinaire en methodegedreven benadering, waarin digitale methoden (zoals infrastructuur- en financieelemapping, netwerkanalyse en technografische softwareanalyse) worden gecombineerd met kritische perspectieven uit de media- en platformstudies, politieke economie en bestuurskunde. Het maakt de onderliggende infrastructuren, machtsdynamieken en economische afhankelijkheden binnen het wereldwijde AI-ecosysteem zichtbaar.

Het onderzoek kent drie onderling verbonden doelstellingen:

1. In kaart brengen van de economische en infrastructurele dynamiek van AI-macht—onderzoek naar hoe investeringen, overnames en infrastructuurstrategieën AI-ecosystemen vormgeven;
2. Onderzoek naar de invloed van Big Tech op AI-ecosystemen—analyse van hoe platformgedreven AI sectoren, bestuursmodellen en maatschappelijke structuren transformeert;
3. Verkennen van mogelijke aanpakstrategieën—overwegen van manieren om marktconcentratie en digitale afhankelijkheid aan te pakken, met aandacht voor de strategische ambities van Europa.

Door empirische en theoretische inzichten te bieden en actuele ontwikkelingen kritisch te analyseren, ondersteunt het project inspanningen om AI-systemen transparanter, rechtvaardiger en beter in lijn met Europa’s doelstellingen voor digitale soevereiniteit en veerkracht te maken.

ℹ️ Dit project wordt gefinancierd vanuit het NWO-Talentprogramma (Veni). Veni-beurzen zijn bedoeld voor veelbelovende onderzoekers die kort geleden zijn gepromoveerd. De beurs stelt hen in staat om gedurende drie jaar zelfstandig en vernieuwend onderzoek te verrichten en zich verder te ontwikkelen richting een onafhankelijke onderzoekscarrière.

Fernando heeft brede onderwijservaring op bachelor- en masterniveau. Sinds 2023 is hij opleidingscoördinator van de nieuwe (Engelstalige) masteropleiding Cultural Data & AI (MA Media Studies) aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) en is daarnaast actief betrokken bij onderwijs en curriculumontwikkeling binnen meerdere opleidingen. Hij doceert in de Engelstalige bachelorprogramma’s Media and Information (Mediastudies) en Global Arts, Culture and Politics (Kunst- en cultuurwetenschappen), waarin hij ook deel uitmaakte van het ontwikkelingsteam van de richting „The Human and AI”. Daarnaast draagt hij bij aan curriculumontwikkeling binnen en tussen opleidingen en afdelingen (Mediastudies, Kunst- en Cultuurwetenschappen). Mediastudies aan de UvA behoort tot de meest vooraanstaande programma's binnen het vakgebied en wordt internationaal consistent hoog aangeschreven.

🔖 Zijn actuele onderwijsactiviteiten zijn (gedeeltelijk) te vinden via de UvA Studiegids (2025–2026; zie ook: 2024–2025, 2023–2024).

🕓 Sinds 2014 heeft hij 35+ bachelor- en mastervakken ontwikkeld, gecoördineerd en gedoceerd op het gebied van nieuwe media en digitale cultuur, digitale onderzoeksmethoden en theorieën. Hij gaf onderwijs in de opleiding Mediastudies aan de UvA, en in de opleidingen Media- en Cultuurwetenschappen en de (deels onafhankelijke) Utrecht Data School (UDS) aan de Universiteit Utrecht. In 2016 mede-verzorgde hij tevens een externe cursus voor de Gemeente Dordrecht over digitale methoden voor professionals in het openbaar bestuur aan de UDS.

🧑‍🏫 Zijn onderwijs kenmerkt zich door een interdisciplinaire, onderzoeksgedreven benadering, gebaseerd op zijn expertise in digitale methoden, platformstudies en kritische data-infrastructuren. Het onderwijs omvat regelmatig praktische workshops, empirische projecten en het werken met actuele en gearchiveerde webdata.

💼 Eerder werkte Fernando als (postdoctoraal) onderzoeker binnen het interdisciplinaire focusgebied „Governing the Digital Society” (GDS) aan de Universiteit Utrecht (2020–2023), en bij het onderzoekscentrum „Media of Cooperation” (Sonderforschungsbereich 1187 „Medien der Kooperation”) aan de Universität Siegen (2016–2023), gefinancierd door de Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG). Daarvoor bekleedde hij diverse onderzoeks- en onderwijsfuncties aan de Universiteit Utrecht (UU) en de Universiteit van Amsterdam (UvA). Hij was promovendus onder gezamenlijke begeleiding van prof. dr. José van Dijck (UU) en prof. dr. Carolin Gerlitz (Universität Siegen) van 2019 tot 2022.

Fernando gaf onderwijs als docent Nieuwe Media en Digitale Cultuur en Digitale Methoden aan de afdeling Mediastudies aan de UvA (2014–2018), en aan de afdeling Media- en Cultuurwetenschappen (2016, 2022–2023) en bij de Utrecht Data School (2016) aan de UU. In 2016 werkte hij aan de UU daarnaast als onderzoeker in het ERC-gefinancierde project „Digital Crossings in Europe” (CONNECTINGEUROPE), waarin hij advies gaf over digitale methoden aan een team van promovendi en postdoctoraal onderzoekers.

📐 Naast zijn academisch werk heeft Fernando professionele ervaring als grafisch (informatie)ontwerper, waarbij hij onderzoeks- en ontwerpexpertise combineert in zijn publicaties en onderwijspraktijk.

🎓 In september 2022 promoveerde hij aan de Universiteit Utrecht met het proefschrift The Platform as Ecosystem: Configurations and Dynamics of Governance and Power. Daarvoor behaalde hij een onderzoeksmaster Mediastudies aan de UvA (2015) en een professionele bachelor Grafisch Ontwerpen aan de Willem de Kooning Academie (Hogeschool Rotterdam) in 2012. In 2017 behaalde hij zijn Basiskwalificatie Onderwijs (BKO) aan de UvA.

🔗 Voor meer achtergrondinformatie, zie fernandovandervlist.nl/about.html, LinkedIn of ORCID. 📧 Een volledig CV is eventueel op aanvraag beschikbaar.

Governing the Digital Society: Platforms, Artificial Intelligence, and Public Values

Geredigeerd door José van Dijck, Karin van Es, Anne Helmond en Fernando van der Vlist (alfabetische volgorde)

Abstract

Digital technologies have rapidly become integral to communities and societies, bringing both significant benefits and serious concerns. Issues such as misinformation, disinformation, online polarization, discrimination, and widening inequalities have prompted a critical and urgent debate: Can digital societies still be effectively governed? This book brings together insights from various disciplines to address the pressing question: “How can we develop and apply principles of (good) governance in digital societies that are organized democracies?”

Governing the Digital Society presents a range of governance approaches, focusing on online platforms, artificial intelligence, and the public values that underpin these technologies. The authors position themselves at the forefront of their disciplines, offering perspectives from law, critical data studies, urban studies, science and technology studies, computational linguistics, and the political economy of media. Expert interviews provide additional insights into ongoing efforts to tackle the challenges of governing digital societies. The book demonstrates that governance is not just a technical or legal process but a complex societal one, embedding norms, values, and morality into our institutions and daily lives.

Reviews and Features

“In an age where platforms and AI are compromising the missions of our public sectors, the influence of tech tycoons has pervaded the political sphere and the world is aflood with digitally generated and sustained misinformation, how can – and should – digital societies be governed? This is the question this accessible, multi-disciplinary and comprehensive volume seeks to answer. It will be valuable to anyone, in academia and beyond, concerned with safeguarding our public values in the current tide of digitalization as a non-democratic and profit-seeking force.” —Tamar Sharon, Professor of Philosophy, Digitalization & Society, Radboud University Nijmegen

“This timely edited volume poses the urgent question of how digital societies can be effectively governed in an era where digital platforms and AI systems have become core socio-technical infrastructures. Grounded in robust theoretical frameworks, this book delivers rigorous, interdisciplinary research substantiated by empirical studies.” —Jo Pierson, Professor of Responsible Digitalisation & Head of School of Social Sciences, University Hasselt

“What is the meaning of “good governance” in democratic digital societies? How can these spheres foster safety, inclusion, and transparency? Drawing on diverse case studies, this excellent volume demonstrates that there are no simple answers; advancing one value often compromises another. Offering a rich account of the intersections between stakeholders and the technologies they build, manage, and consume, Governing the Digital Society is an essential resource for scholars and practitioners working to shape better digital futures.” —Limor Shifman, Professor at the Department of Communication and Journalism, The Hebrew University of Jerusalem, Israel & the Vice Dean of the Faculty of Social Sciences

“Governing the Digital Society examines whether digital societies can still be effectively governed. This volume brings together scholars exploring emerging issues—such as decentralized platforms and AI regulation – with those offering new analytical perspectives on existing debates, including content moderation and spyware. Through research and expert interviews, it offers critical insights into the future of digital governance.” —Robyn Caplan, Assistant Professor of Technology Policy at the Sanford School of Public Policy, Duke University

Het platform als ecosysteem: De configuraties en dynamieken van governance en macht

Abstract

Digitale platforms van machtige Big Tech bedrijven hebben in belangrijke mate het sociale, economische en politieke leven vormgegeven en beïnvloed. Toch blijven platforms een ambigu fenomeen. Wat zijn deze ‘platforms’ precies? Hoe kunnen we de kenmerken van hun macht identificeren en begrijpen?

Het platform als ecosysteem legt uit hoe niet alleen de platforms zelf, maar vooral hun grotere ‘ecosystemen’ belangrijk zijn om de unieke kenmerken van hun invloed en macht goed te begrijpen. Platform-ecosystemen zijn de afgelopen vijftien jaar het dominante technologische, organisationele en bestuurlijke model geworden voor digitale platforms. Zulke ecosystemen bestaan uit veel verschillende soorten gebruikers, waaronder eindgebruikers (consumenten), softwareontwikkelaars, marketeers en adverteerders, en zakelijke partners die elk hun eigen softwaretools, producten en diensten bouwen ‘bovenop’ de interfaces die vooral door toonaangevende platforms worden aangeboden en beheerd. Deze gebruikers helpen bij het bouwen en uitbreiden van platform-ecosystemen, terwijl ze onderhandelen over de regie van centrale platforms.

Dit proefschrift onderzoekt verschillende aspecten van platform-ecosystemen om te bepalen hoe de materiële fundamenten of infrastructuren van platforms zich verhouden tot governance en macht. Het ontwikkelt verschillende nieuwe empirische en historische benaderingen om de verschillende materiële en relationele kenmerken van digitale platform-ecosystemen te bestuderen. Dit toont aan hoe platforms een aanzienlijk deel van hun macht ontlenen aan hun ecosystemen en biedt unieke empirische en historische inzichten in de technologische, organisationele en evolutionaire kenmerken van platform- (en mobiele app-)ecosystemen. Deze benaderingen en inzichten zijn relevant voor digitale media- en platformwetenschappers en helpen beleidsmakers, regelgevers en autoriteiten wereldwijd om te gaan met de uitdagingen van de digitale economie en samenleving.

ℹ️ Ingediend bij het College voor Promoties van de Universiteit Utrecht ter vervulling van de vereisten voor de graad Doctor of Philosophy (PhD).