Met de digitale tool, Gebarenstrand, krijgen kinderen de mogelijkheid stap voor stap kennis te maken met de gebaren en grammatica van Nederlandse Gebarentaal. De leeromgeving zal worden geïntegreerd in het digitale taal-leerplatform Taalzee (onderdeel van Prowise Learn), dat door meer dan 2.000 basisscholen in Nederland wordt gebruikt. Daardoor is Gebarenstrand straks beschikbaar voor meer dan 300.000 kinderen in Nederland.

Spelenderwijs gebaren en grammatica leren

De tool is bedoeld voor alle kinderen in het basisonderwijs, dus niet alleen voor dove en slechthorende kinderen, vertelt onderzoeksleider Floris Roelofsen van het SignLab Amsterdam. ‘Veel scholen maken gebruik van digitale leeromgevingen; niet alleen voor taal, maar ook voor bijvoorbeeld rekenen en topografie. Er is een groot aanbod van educatieve, adaptieve spelletjes waarmee kinderen hun kennis en vaardigheden kunnen oefenen, maar nog niet op het gebied van gebarentaal. Het idee achter Gebarenstrand is dat heel veel kinderen zo spelenderwijs in aanraking komen met de basis van NGT: ze bouwen een woordenschat op en maken kennis met de grammatica, bijvoorbeeld de woordvolgorde van zinnen, en hoe je een meervoud maakt.’

Aan het ontwikkelen van de tool gaat veel onderzoek vooraf, vertelt Roelofsen. ‘Om de leeromgeving adaptief te maken, moeten we goed kunnen inschatten hoe moeilijk iets is, bijvoorbeeld welke gebaren moeilijker te leren zijn dan andere. Dat heeft onder meer te maken met iconiciteit – hoe duidelijk de relatie is tussen het gebaar en de betekenis ervan – en met hoe complex een gebaar is om te maken.’

Samenwerking binnen én buiten de UvA

Gebarenstrand is een van de projecten die eerder dit jaar budget kregen toegekend binnen het thema Verantwoorde Digitale Transformaties van het programma Themagerichte samenwerking (zie kader). In het project werken UvA-wetenschappers van verschillende faculteiten met elkaar samen: Floris Roelofsen (Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica), Beyza Sümer (Faculteit der Geesteswetenschappen) en Abe Hofman (Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen). Ook wordt nauw samengewerkt met het bedrijf Prowise, dat digitale leeroplossingen ontwikkelt.

‘Dit project geeft ons de mogelijkheid om nieuwe content aan ons product toe te voegen die we zelf nauwelijks zouden kunnen maken’, stelt Waldemar Bartikowski, productmanager bij Prowise. ‘Tot nu toe bieden we onze gebruikers nog geen educatieve spellen aan die gerelateerd zijn aan gebarentaal, maar we denken dat het heel zinvol is om hen daarmee te laten kennismaken. Bij het ontwikkelen van de tool is het perspectief van de UvA-onderzoekers van grote waarde: door hun onderzoek kunnen we ons product waar nodig verbeteren, om ervoor te zorgen dat het zo goed mogelijk aansluit op de behoeften van de kinderen die er gebruik van maken.’ En ook voor de onderzoekers zelf heeft de samenwerking grote meerwaarde, vertelt Roelofsen: ‘Prowise heeft alle kennis in huis die onmisbaar is bij het ontwikkelen van digitale leermiddelen.’

Onderzoek naar taalverwerving

Het project zal niet alleen bijdragen aan een grotere bekendheid van NGT in de Nederlandse samenleving, maar zal ook een uniek venster bieden op hoe kinderen een visuele taal als NGT leren, en op digitaal leren in het algemeen. ‘Tot nu toe richtte taalverwervingsonderzoek zich voornamelijk op gesproken talen’, vertelt Roelofsen. ‘Daarmee vergeleken staat het onderzoek naar gebarentaal nog in de kinderschoenen: onderzoek naar taalverwerving van NGT is meestal maar op een handjevol kinderen gebaseerd. Onze digitale leeromgeving daarentegen kan data opleveren van honderdduizenden kinderen, bijvoorbeeld over welke gebaren en grammaticale regels ze het moeilijkst vinden om te leren. Die gegevens zijn heel nuttig voor het verbeteren en verfijnen van leerprogramma’s op het gebied van NGT.’

En dat laatste is hard nodig, vertelt Roelofsen, die zelf vader is van een dove dochter. Op dit moment zijn er namelijk maar weinig leermiddelen beschikbaar voor wie gebarentaal wil leren – met alle gevolgen van dien. Roelofsen: ‘De overgrote meerderheid – zo’n 95% – van de dove kinderen heeft horende ouders, en de meesten van die ouders slagen er niet in om gebarentaal goed te leren. Het is ook heel lastig, want ga maar na: als je bijvoorbeeld Spaans wilt leren, kun je een tijdje naar Spanje gaan om je helemaal onder te dompelen in de taal, maar bij gebarentaal is die mogelijkheid er niet. En je kunt er ook geen boek op naslaan, want het is een visuele taal. De populariteit van taal-apps als Duolingo is in de afgelopen jaren enorm gegroeid, maar voor NGT bestaat zoiets nog niet.’

Bijdrage aan inclusievere maatschappij

Met Gebarenstrand willen de onderzoekers dat gat helpen dichten: door de tool komen kinderen straks al op jonge leeftijd met gebarentaal in aanraking. Daarmee levert het project een bijdrage aan een inclusievere maatschappij, waarin gebarentaal een prominentere plek inneemt dan nu het geval is. Het is een mooi voorbeeld van hoe digitale technologieën kunnen worden ingezet om meer gelijkheid te creëren in de samenleving – een van de hoofddoelen van het onderzoeksthema Verantwoorde Digitale Transformaties. Het thema verbindt en ondersteunt UvA-onderzoekers vanuit de overtuiging dat digitale technologieën moeten worden gebruikt om het welzijn van individuen en de samenleving te vergroten.

‘Bij Prowise vinden we het heel waardevol om onderzoek naar gebarentaal op deze manier te kunnen steunen’, concludeert ook Bartikowski. ‘Het project zal helpen om te begrijpen hoe mensen NGT leren, en waar ze in hun leerproces tegenaan lopen. Hopelijk levert dat nieuwe inzichten op over hoe gebarentaal het beste kan worden onderwezen.’